Hoe wordt je assertiever en blijf je trouw aan jezelf?

Hoe wordt je assertiever en blijf je trouw aan jezelf? Assertief nee zeggen is niet eenvoudig. Maar wie altijd toegeeft aan anderen, blijft niet trouw aan jezelf. Zo pleeg je roofbouw op jezelf. Hoe kun je je assertiviteit vergroten? En wat doe je met die lastige collega die altijd weer een voet tussen de deur weten te wurmen?

 

Ook bij aardige mensen assertief zijn

Het is 's morgens vroeg, je doet de deur op slot en wilt net op de fiets stappen om naar je werk te gaan. "Goedemorgen buurman!" Daar klinkt de opgewekte stem van de buurvrouw. Ze heeft duidelijk zin in een praatje. De buurvrouw is altijd zo vriendelijk, ze past op je planten als je met vakantie bent, je wilt haar niet voor het hoofd stoten en luistert geduldig naar haar monoloog. Maar intussen tikt de tijd weg. Je rinkelt wat met je sleutels en je kijkt op je horloge. Je komt te laat voor die vergadering.

 

Assertiviteit in alledaagse situaties

Regelmatig raken we verzeild in situaties waarin we grenzen moeten stellen. Als we dat niet doen raken we ondergesneeuwd door anderen. Een vriend weigeren je auto aan hem uit te lenen, teruggaan naar de groenteboer omdat hij je rotte mandarijntjes heeft verkocht, een opdracht weigeren omdat je daarvoor niet bent aangenomen: lang niet iedereen durft het.

 

We zijn vaak niet assertief uit angst

We stemmen regelmatig in met een verzoek terwijl we daar eigenlijk helemaal geen zin in of tijd voor hebben. Dat doen we vaak uit angst om niet onaardig gevonden te worden of uit angst voor nadelige gevolgen. Achteraf betalen we de rekening: het vreet energie, we krijgen niet wat we willen, anderen weten niet wat ze werkelijk aan ons hebben en we komen niet toe aan de dingen die we zelf belangrijk vinden.

 

Aardig gevonden willen worden heeft een hoge prijs.

 

Behoefte aan goedkeuring

Volgens de Amerikaanse psychologe Anne Dickson, hebben velen van ons als kind van hun ouders meegekregen dat ze geen goed mens zijn en dat er niet van ze gehouden wordt als ze niet doen wat vader en moeder willen. Dickson zegt dat onze behoefte aan goedkeuring daar door diep ingebakken zit. Dat is de belangrijkste reden waarom onze weerbaarheid te weinig is ontwikkeld. Afkeuring door anderen tast de wortels van ons gevoel van eigenwaarde aan, aldus Dickson.

We hebben het idee dat onze hele persoonlijkheid wordt afgekeurd als we in één situatie 'nee' zeggen. Maar dat is een aanname die helemaal niet overeenkomt met de realiteit. Wie zich eenmaal over zijn angst voor die algehele afkeuring weet heen te zetten, zal merken dat de reacties op een weigering enorm blijken mee te vallen: als je op een goede manier leert nee te zeggen, krijg je juist méér respect van je omgeving.

 

Assertief gedrag heeft veel voordelen

Assertieve mensen doen het op allerlei fronten ook beter dan meegaande mensen, zo wijst wetenschappelijk onderzoek uit.

 

Mensen die  assertief zijn hebben de volgende voordelen:

• Minder last van angsten.
• Minder eenzaam.
• Betere resultaten op het werk.
• Meer succes bij het vinden van een partner.
• Bevredigender relaties doordat ze beter met conflicten kunnen omgaan.

 

Blijf trouw aan jezelf en voel je goed

Grenzen stellen is een van de belangrijkste communicatievaardigheid die er bestaat. Wie grenzen stelt blijft trouw aan zichzelf, en dat is een basisvoorwaarde om je goed te voelen in je leven. Eigenlijk is assertiviteit dus niets anders dan de moed om op een stralende manier jezelf te zijn.

 

Herkennen van je eigen behoeftes

Je gevoel is een goede graadmeter om je behoeftes te herkennen. Als je je boos, verdrietig, angstig, teleurgesteld, chagrijnig of moe voelt, heb je meestal onvoldoende aandacht besteed aan je eigen behoeftes.

Ga in dat soort gevallen er eens goed voor zitten. En stel jezelf de volgende vragen:

• Wat is er aan de hand?
• Heb je misschien onvoldoende rust gekregen?
• Te weinig respect en waardering van je collega's?
• Is je behoefte aan veiligheid aangetast toen je partner als een wilde met je over de snelweg scheurde?
• Of heb je misschien te weinig plezier in je leven?

 

Bedenk dan wat je zou kunnen doen om te zorgen dat je behoeftes wel worden gehoord en vervuld. Dat is waar assertiviteit om draait.

 

Excuses om niet in actie komen

Dit klinkt natuurlijk allemaal heel mooi. Maar toch is het voor veel mensen toch niet zo makkelijk. Zo is het allereerst heel verleidelijk om anderen de schuld te geven van onvervulde behoeftes. “Hij negeert mij”, “zij overlaadt mij altijd met werk”, “hij maakt misbruik van mijn goedheid.” Allemaal excuses om zelf niet in actie te hoeven komen.

 

Geef geen vage signalen

Het is belangrijk niet de speelbal te zijn, maar zélf de speler te worden. Als iemand de hele tijd loopt te drammen en je geeft hem uiteindelijk zijn zin, dan doe je dat altijd nog zelf. Geef geen vage signalen, zoals zuchten of met je ogen draaien, maar wees direct en zeg wat je op dat moment wenst.

 

Neem verantwoordelijkheid

Achteraf blijkt vaak dat mensen zelf de deur hebben opengezet voor drammers, bijvoorbeeld door te weigeren. Als je zegt: “Ik weet niet of ik wel toe kom aan die extra klus, ik heb denk ik niet zo heel veel tijd,” dan geef je de ander de ruimte om toch te blijven aandringen. Laat direct en vastbesloten maar vriendelijk blijken dat je die klus er niet bij kunt hebben, zonder daar allerlei excuses voor aan te voeren. Dan kom je zelfverzekerd over en word je eerder met rust gelaten.

 

Vastgeroeste opvattingen als struikelblok

Het allergrootste struikelblok bij het stellen van grenzen zijn wijzelf. We laten anderen begaan omdat we vastgeroeste opvattingen koesteren over hoe we zouden moeten zijn. Daarmee ontzeggen we onszelf de mogelijkheid om voor onszelf op te komen. Wie bij voorbeeld rondloopt met de vaste overtuiging: “Iedereen moet mij aardig vinden”, zal niet zo snel een verzoek weigeren, zelfs als dat slecht uitkomt. De oplossing is om onze opvattingen te vervangen door mildere, realistischer gedachten.

 

Gezonde gedachtes voor liefdesjunkies

Ben je zo’n liefdesjunkie met de overtuiging dat iedereen je aardig moet vinden? Houd dan deze gedachte eropna: een derde van de mensen vindt me aardig, een derde wordt niet warm of koud van me, en een- derde vindt me zelfs onaardig. Dan kan het een stuk makkelijker zijn om eens nee te zeggen.

 

Voor de doemdenker

Ben je iemand die geneigd is te denken in doemscenario's zoals: “Als ik die opdracht weiger, dan gebeurt er een ramp,” dan zal je gauw te veel werk op je nemen. Dat geeft stress en verhoogt het risico op een burn-out. Ook mensen met een gebrek aan eigenwaarde stellen te weinig grenzen. Wie ben ik nou helemaal, om voor mezelf op te komen redeneren ze. Als ze complimenten krijgen, kleineren ze zichzelf: "Het was maar een toevalstreffer hoor, ik ben niet half zo goed als Peter." Het is zó belangrijk dat je je eigen kwaliteiten erkent en leert benoemen, dan kun je daar vervolgens voor opkomen.

 

Grenzen stellen nodig voor goede relaties

Grenzen stellen is dus een basisvoorwaarde voor zelfontplooiing. Maar dat is niet het enige in het leven dat telt: we willen ook graag goede relaties met anderen. Als we onze eigen behoeftes altijd laten voorgaan en weinig oog hebben voor onze medemens, zullen we onherroepelijk ruzie krijgen of worden genegeerd. Wie te veel voor zichzelf opkomt en te weinig voor de ander, is niet "te assertief", zoals je soms mensen hoort zeggen, dat veeleer agressief.

 

Het is de manier waarop

Nee zeggen op zich is niet erg, maar de manier waarop kan een relatie wel beschadigen. Het is zaak om het op een rustige, overtuigende manier te doen. Niet beschuldigend. En praat alleen in ik-termen: “Ik wil dit niet”, “mijn gevoel zegt dat …”

 

Val de ander niet aan en hou het bij jezelf, dan kan de ander ook minder tegen jouw weigering inbrengen. Je zult zien dat je reactie dan snel wordt geaccepteerd.

 

Je gevoel uiten hoort erbij

Het naar buiten brengen van je eigen gevoel is iets wat de meeste mensen heel eng vinden. We zijn bang dat het uit de hand loopt, dat we heel boos zullen worden, of dat we gaan huilen. Maar in de praktijk blijkt dat mee te vallen.

Je bent de baas over je eigen emoties, mits je je gevoel maar niet te lang opkropt anders krijg je inderdaad die enorme uitbarstingen waar je juist zo bang voor was.

Natuurlijk voelt het kwetsbaar om je gevoel te uiten. Logisch: je weet nooit hoe erop zal worden gereageerd. Maar die spanning moet je accepteren als een gegeven dat nu eenmaal bij het leven hoort. Volledige controle over een situatie heb je toch nooit, of je je nu wel of niet assertief opstelt.

 

Mag je van jezelf fouten maken of iets weigeren?

Een assertievere levenshouding, hoe bereik je dat in de praktijk? Als eerste is het van belang dat je je gaat realiseren welke rechten je als individu hebt. Door je daar bewust van te zijn, voel je jezelf gesterkt bij het stellen van je eigen grenzen. Als je bijvoorbeeld van jezelf fouten mag maken of iets mag weigeren zonder daar een reden voor op te hoeven geven, kun je op een veel overtuigender manier assertief zijn.

 

Hoe wordt je assertiever, praktische tips

Gebruik deze vier basis-communicatieregels

Als je iemand er bijvoorbeeld op wilt wijzen dat je het vervelend vindt dat hij je zo vaak onderbreekt, moet je op de volgende aspecten letten:

1. Kies de juiste tijd en plaats (wacht niet te lang met reageren, maar stap ook niet op iemand af als hij het heel druk heeft);
2. Beschrijf iemands specifieke gedrag, beschuldig hem niet als persoon;
3. Uit je gevoelens over dat gedrag;
4. Geef exact aan wat je wilt (vraag bijvoorbeeld of hij de volgende keer pas commentaar wil leveren op het moment dat je bent uitgesproken).

 

Of iets korter

Hanteer de volgende drie vuistregels voor een korte assertieve reactie:

1. Formuleer in de ik-vorm.
2. Houd het algemeen.
3. Bied eventueel een alternatief.

 

Bijvoorbeeld: "Sorry, het lukt me niet (ik-boodschap) om vandaag dat rapport af te maken (algemeen houden, geen uitleg). Maar als je er geen haast mee hebt, mag je het op de stapel leggen en dan zal ik zien wanneer ik het kan doen (alternatief).

 

 

Gebruik je lichaamstaal

Belangrijk hierbij is assertieve lichaamstaal. Sta rechtop op twee benen en adem rustig, dan komt de boodschap beter en overtuigender over. Stel je gelijkwaardig op in een gesprek. Kom je als een slachtoffer binnen, dan zal je ook zo worden behandeld. Je houding bepaalt hoe de ander je benadert, dat is een psychologische wet.

 

Een vleugje humor

Met een beetje humor komt de weigering minder zwaar overkomt en wordt hij makkelijker geaccepteerd.

 

Wees reëel

Natuurlijk is grenzen stellen niet in alle situaties even makkelijk. In de ene setting is het enger om assertief te zijn dan in de andere: sommigen laten op het werk over zich heen lopen, terwijl ze thuis wel duidelijk opkomen voor hun belangen.

 

Wat je doet als iemand je onder druk zet

Er zijn altijd van die brutale types die er erg bedreven in zijn om tóch een voet tussen de deur te krijgen. Ze overvallen je, proberen je over te halen of zetten je zo onder druk dat je het gevoel krijgt dat je wel heel onaardig bent als je ze niet hun zin geeft. Maar zelfs met deze respectloze types valt om te gaan.

 

De techniek van de kapotte grammofoonplaat

Bij deze types neem je gewoon de tijd en blijf je steeds herhalen wat je had gezegd, totdat de ander opgeeft. In het begin voelt het misschien wat raar, maar wie volhoudt, zal zien dat de ander uiteindelijk afdruipt, meestal zonder je te "straffen' voor je weigering. Zetten ze het je toch betaald, dan is het misschien het beste om de conclusie te trekken dat die persoon het niet waard is om mee om te gaan.

 

Omgaan met kritiek die voor een deel terecht is

Ook daarvoor bestaat een oplossing: 'misten'. Daaronder wordt verstaan: de ander gelijk geven en daarmee laten merken dat er wel iets in de kritiek schuilt, om te voorkomen dat er een discussie ontstaat. Ook kun je reageren met: “Ja, dat zou kunnen.” Grote kans dat het gesprek dan gauw is afgelopen. Uiteraard is het zaak om onterechte kritiek of vernederingen duidelijk af te wijzen: vraag om verduidelijking, zeg dat je het er niet mee eens bent, en dat je het niet fijn vindt als dit tegen je gezegd wordt.

 

Hoe wordt je assertiever als je nooit zo assertief bent geweest?

Begin klein

Wie nooit zo assertief is geweest, zal het een grote stap vinden om van de ene op de andere dag meer voor zichzelf op te komen. Als je jezelf wilt aanleren om assertiever te worden, dan is het goed om klein te beginnen: geef eens een assertieve reactie bij iemand die niet zoveel voor je betekent. Zeg tegen een winkelbediende bijvoorbeeld dat je iets komt terugbrengen, en neem dan geen genoegen met een tegoedbon. Vervolgens zoek je steeds moeilijkere situaties op. Totdat je op een dag die ene grote stap durft te zetten: opslag vragen aan je baas.

 

Oefen voor jezelf en met vrienden

Wil je iets gedaan krijgen van een ander, oefen het vragen eerst in jezelf en dan met vrienden, voordat je het tegen de persoon in kwestie gaat zeggen. Wil je een salarisverhoging, zeg het zinnetje "Ik wil een (ton)" net zo vaak uit totdat het geloofwaardig overkomt. De ander ziet dan een jou dat je er vanbinnen helemaal achterstaat. Als je dat weet te bereiken, is je assertieve reactie compleet.